Tuesday, September 6, 2016

Bar Reef Marine Sanctuary

Bar Reef Marine Sanctuary
Location: 80 32’ 0 N and 790 40’ 0 E to 80 8’ 0 N and 790 48’ 0 E; 943513 N and 353252 E to 899234 N and 367795 E; northwest of the Kalpitiya Peninsula in the North-western Province.
Area: Sanctuary area is 30,670 ha
Altitude: Sea level to a depth of over 30m
Overview: The Bar Reef Marine Sanctuary is a complex of offshore continental shelf patch reefs constituting one of the largest coral reef systems in Sri Lanka. The marine sanctuary includes shallow coral reefs and sandstone habitats located deeper than the true coral reefs. The sanctuary is located offshore of the Puttalam estuarine system which includes Dutch Bay and Portugal Bay, in a relatively remote region of the country. The area was declared as a Marine Sanctuary in 1992 due to its rich species diversity and extensive coral reefs. It is the only MPA within the country that covers a considerably large area and encompasses multiple habitat types. Despite the effects of coral bleaching, Bar Reef remains one of the most biologically diverse coral reefs in Sri Lanka. It has also shown strong signs of natural recovery from coral bleaching compared to many other reefs in the country.
Physical features: The reef is located relatively offshore with the nearest coral patches located approximately 2 km from the shore. The coral reef is located in depths of 1-10m while the major sandstone habitats are located between 18-30m. Coral patches within the shallow coral reef vary in size from a few meters to hundreds of meters across. The coral reef area is composed mainly of branching and tabulate corals although fairly large coral domes are found at around 10m depth. The deeper reefs are mainly sandstone substrate with corals growing on it. It is characterized by rocks, small hills and flat plateau like structures with holes and crevices. The reef is subjected to strong winds and currents during the southwest monsoon between May to October, which often results in decreased underwater visibility. Northerly surface currents during the southwest monsoon bring turbid water from the nearby Puttalam estuary and several small river outlets (Aruvi Aru, Kal Aru, Modaragam Aru, and Kala Oya). Geographically the area lies in the northwestern dry zone of Sri Lanka with low rainfall, intense sunlight and seasonal strong winds. Annual rainfall ranges between 1,000 – 1,200 mm and average temperatures are around 28.20C.
Ecological features: The Bar reef consists of a number of continental shelf patch reefs and sandstone habitats. The shallow coral areas are currently dominated by branching and tabulate species of Acropora and extensive colonies of Pocillopora damicornis. The reef once contained extensive areas of Echinopora lamellosa, which died due to coral bleaching. One hundred and twenty two species of stony corals belonging to 54 genera have been recorded from the reef while over 400 species of reef and reef-associated fish have also been documented. Several species of marine birds such as sea gulls, terns and waders are also common in the area, while marine mammals inhabit deeper waters within and adjacent to the sanctuary. Until 1998, the 3Bar Reef was one of the best coral reefs in Sri Lanka with live coral cover of around 80%. The reef was also not under intense fishing pressure as the area was relatively inaccessible due the restrictions imposed by the Navy. However, intense coral bleaching resulted in nearly 100% mortality of corals. Coral cover has since increased to nearly 40%, mainly due to the rapid growth of Acropora cytherea and Pocillopora damicornis.
Noteworthy fauna: A new species of damselfish (Chrysiptera kuiteri) was found in the sanctuary, while the only Sri Lankan records of Chaetodon semeion and Centropyge flavicauda have also been from the area. Several globally threatened fish species such as Cheilinus undulates, Aetomylaeus nichofii, Epinephelus lanceolatus and Rhincodon typus have been recorded within the sanctuary. Two species of shark namely, Carcharhinus melanopterus and Trionodon obesus are regularly encountered. Marine mammals include small cetaceans such as Tursiops truncatus and Stenella longirostris, large whales such as Balaenoptera musculus and Physeter macrocephalus, and the dugong (Dugong dugon). The reef is also an important habitat for economically valuable species of spiny lobsters (Panulirus versicolor, P.ornatus and P. pencillatus) and important food fish species belonging to the families Carangidae, Serranidae, Lutjanidae, Haemulidae and Lethrinidae. Globally endangered marine turtles (Eretmochelys imbricata, Chelonia mydas and Lepidochelys olivacea) also visit the area.
Noteworthy flora: Seagrasses such as Thalassia spp. Halodule spp. Syringodium spp. and Halophila spp.
Land use: Extractive uses such as fishing, and collection of sea cucumbers and ornamental fish are carried out within the sanctuary.Extractive uses such as fishing, and collection of sea cucumbers and ornamental fish are carried out within the sanctuary.
Possible changes in land use: Increasing fishing pressure including the use of destructive fishing methods is leading to decreased fish stocks. Intensive dynamite fishing can lead to extensive destruction of the reef structure and associated biodiversity resulting in adverse impacts on fisheries. A change in fishing practices and fish catches has already been documented around the Kandakuliya area.
Hydrological and biophysical values: The reefs within the sanctuary function as an integral part of a larger marine and coastal ecosystem consisting of the Puttalam estuary and adjacent coastal waters which include coral and sandstone reefs, sea grass habitats and soft-bottom communities. Large reef systems such as Bar Reef invariably play an important role in regulating ocean currents, water movement, and nutrient cycling.
Social and cultural values: Reefs in the area support numerous fisheries livelihoods. This includes both permanent communities and migrant fishermen who operate from seasonal fishing camps located on remote islands off the tip of the Kalpitiya peninsular.
Scientific research and monitoring: Bar Reef has been extensively studied by NARA since the early 1990s, and a NARA regional research centre is located in Kalpitiya. Currently NARA carries out long term monitoring with assistance from the GCRMN and CORDIO.
Conservation education: A visitor centre is being constructed at Kudawa under the SAM process of the ADB funded CRMP.
Recreation and tourism: There is some limited recreational diving, although there are no official dive tour operators based in the area. Currently, there is no major tourism activity within the sanctuary, but the CTB has earmarked the Kalpitiya area as an important area for tourism development. The CRMP is also attempting to promote nature based tourism and conservation education.
Conservation measures taken: In 1992, the Bar Reef was declared as a Marine Sanctuary under the FFPO based on the recommendations of NARA. The reef area was selected for SAM under the ADB funded CRMP and a management plan has been developed. A major initiative under this management plan is the establishment of multiple-use areas within the sanctuary. Efforts are underway to demarcate sanctuary boundaries and initiate regular patrolling of the sanctuary.
Conservation measures proposed: The CRMP has proposed several management measures including the demarcation of sanctuary boundaries and provision of infrastructure and capacity building to patrol the area and implement regulations, conducting awareness campaigns for local communities and user groups, and providing alternative livelihood programmes for coral resource users.
Disturbance and threats: Use of destructive fishing techniques (such as bottom-set nets, moxy nets, purse seine nets and blast fishing) and over-fishing have severely degraded the reef and fishery resources. Predation of corals by infestations of the invasive Acanthaster planci resulted in reef degradation in the 1970’s and 1980’s. Coral bleaching during an El Niño event resulted in mass coral mortality within the Bar Reef and destroyed large areas of previously healthy coral reefs.
Land tenure: State owned
Management authority and jurisdication: DWC
References:

Arugam Lagoon

Location: 60 57’ 0 N and 810 46’ 15 E to 60 50’ 0 N and 810 51’ 30 E; 768290 N and 584691 E to 755407 N and 593920 E; 3km south of Pottuvil in the Ampara District, of the Eastern Province.
Area: 300 ha
Altitude: Sea level
Overview: Arugam Kalpuwa is a shallow, brackish water lagoon with some fringing mangroves and extensive marshy areas to the north. It is an important habitat for large numbers of water birds, and the lagoon is also important for prawn fisheries. Surrounding areas also have extensive rice fields. The area is a popular tourist destination, and is well known among surfers for the waves off the nearby beaches. Pollution, unplanned development and sand mining are threatening the lagoon and adjacent natural ecosystems.
Physical features: The lagoon is located in Arugam Bay, and the coastline in the area contains sand dunes, headlands and broad barrier beaches. It is connected to the sea by a narrow channel and is seasonally tidal. Much of the area has been altered for human use, either for agriculture, human settlements, or tourism development. Arugam Bay is situated in the low country dry zone, where the temperature can vary from 180C on rainy nights to 380C during the day in drier months, with a mean average annual temperature of 27.40C. The area receives about 700 – 1,700 mm of rainfall per year with 60% falling during the northeast monsoons between October to February. Most of the province has a dry spell of three months with fairly dry conditions prevailing between May-September. Salinity within the lagoon varies seasonally and can be over 30 ppt at times. Winds are generally moderate, ranging from 7–15 km per hour with stronger winds during the evening.
Ecological features: The lagoon is an important habitat for large waterbirds, including migratory ducks, shorebirds, gulls and terns. The lagoon is surrounded by open forest, grassland, rice paddies and other cultivated land while some mangrove forests are also found. Additionally, there are numerous home gardens, which comprise part of the urban landscape. Natural ecosystems are mostly in a degraded to semi-degraded state. Trees such as Terminalia arjuna, Thespsia populnea, and mangroves such as Rhizophora mucronata, Bruguiera spp., Acanthus spp. and Avicennia marina are common.
Noteworthy fauna: Aquatic birds include Phalacrocorax spp., Ardea cinerea, Casmerodius albus, Anastomus oscitans and Himantopus himantopus.
Noteworthy flora: Information not available
Land use: Fishing is carried out in the lagoon, mainly as a subsistence fishery for prawns. Grazing of livestock and cultivation of rice and other crops is carried out in the adjacent areas. Some areas have been developed for tourism infrastructure such as hotels and guesthouses
Possible changes in land use: Based on the current trends in land use in the area, an increase in land used for agriculture, tourism development and livestock grazing can be expected
Hydrological and biophysical values: The lagoon is important for flood control, and is also important for nutrient cycling within the coastal ecosystems of Arugam Bay, including near-shore marine waters.
Social and cultural values: The lagoon is important for traditional subsistence fishing for local communities. There are also numerous archaeological sites in the vicinity, including the Muhudhu Maha Viharaya, a 2000-year-old Buddhist temple of particular importance.
Scientific research and monitoring: No detailed surveys have been carried out on the lagoon. IUCN has conducted some rapid assessments including an assessment of Tsunami impact on natural ecosystems of the area.
Conservation education: Information not available
Recreation and tourism: Surfing is the most popular tourist attraction in the area, and although the lagoon is not extremely important as a tourist attraction, it adds to the scenic value of the area. Even during periods of civil unrest, the Arugam Bay area maintained the most vibrant tourism economy of the east coast, largely due to surfing. Arugam Bay has also been identified for tourism development by the CTB.
Conservation measures taken: Under the USAID funded PCMA, an early warning system, sustainable fisheries and tourism, good governance, and capacity building projects are being implemented in the Arugam Bay area. The lagoon fishery is managed by the Pottuvil and Arugam Bay Fisherman Association, which regulates fishing effort and methods.
Conservation measures proposed: The Arugam Bay area has been proposed as a SAM site by the CCD.
Disturbance and threats: Pollution of the lagoon by agrochemicals draining from the adjacent rice fields and disposal of sewage and domestic waste affect water quality. Unplanned and unregulated tourism development including construction within the setback areas and encroachment into the wetland area have degraded natural habitats, along with extensive cattle grazing and land clearing for agriculture. Sand mining is carried out near the lagoon mouth and may affect its hydrology and salinity by causing the bar to remain open for a longer period. The spread of invasive alien species such as Salvinia molesta, Xanthium indicum and Pistia stratiotes are also threatening native vegetation and the hydrology of the lagoon. The lagoon was also badly affected by the December 2004 Tsunami.
Land tenure: The lagoon is state owned, while the surrounding areas are partly state-owned and partly private owned.
Management authority and jurisdication: The area is under the jurisdiction of the local DS.
References: ARCADIS Euroconsult (2003a); ARCADIS Euroconsult (2003b); IUCN (2005a); Mallawatantri (2005)

Anaiwilundawa Tank Sanctuary

Location: 70 45’ 0 N and 790 47’ 0 E to 70 42’ 0 N and 790 59’ 0 E; 856852 N and 365834 E to 851308 N and 371333 E; 15 km North of Chilaw, in the Puttalam District of the North-western Province.
Area: Total area is 1,397 ha while the tank area is 188 ha
Altitude: 0 – 1 m
Overview: An ancient system of seven cascading tanks dating back to the 12th century; the site is a unique wetland inthe Indian Ocean. The tanks range between 12-50 ha in size and are surrounded by traditional rice fields,scrubland, homesteads, coconut plantations and aquaculture farms. Based upon its unique biodiversity,cultural heritage and functional values, the Anaiwilundawa Sanctuary was declared a Ramsar site in 2001.In addition, BirdLife International recognises this site as an IBA.
Physical features: The tanks, which are less than 4m deep, vary in size between 12-50 ha, totalling an area of approximately188 ha. The seven tanks are separated from each other by low earthen bunds, which are now largelyovergrown. The tanks sustain about 412 ha of traditional paddy fields, which are interspersed with islets ofnatural vegetation. Underlain by crystalline rocks of Precambrian age, the tanks are covered by Quaternarydeposits that include sand dunes, clay, silt and red earth. The wetland complex sits on the side of an ancientlagoon that formed behind a barrier beach. Climatically, the area is located in the Dry Zone, receiving 1000-1500mm of rainfall annually. Mean annual temperature is approximately 260C. The major water suppliesare derived from the surface runoff from the Rathambala Oya basin (215 km2) and spill water from theKatupotha tank located upstream
Ecological features: Major wetland habitat types include fresh water wetlands (cascading tanks, rivers, irrigation canals,marshes, paddy lands), salt-water wetlands (mangroves, salt marshes and maritime grasslands, brackishwater canals, beach and sea shore vegetation) and seasonally inundated vegetation mosaics around tankfringes. Some of the tanks in the cascade dry out completely during the dry season. A series of distinctiveplant assemblages occur in the mosaic of tanks, which are influenced by salinity level, biological impacts,water level fluctuations, depth and other ecological parameters. The lentic zone of a tank in the cascadeincludes open areas, areas covered with floating macrophytes (native species such as Nelumbo nuciferaand Nymphaea pubescens, and exotics such as Eichhornia crassipes) and areas with a mixture ofsubmerged, rooted and floating vegetation (consisting of Nymphaea pubescens, Utricularia sp.,Ceratophyllum demersum, Polygonum spp., and Ludwigia adscendens). The peripheral belt of tanksconsists of seasonally flooded grasslands with short grass species such as Cynodon dactylon, and sedgessuch as Cyperus spp., with Fimbristylis spp. being common.A total of 290 plant species (24 aquatic plants, 120 woody plants, 61 shrub, 49 herbaceous, 34 climbers)and 281 vertebrate species (47 fish, 11 amphibians, 34 reptiles, 168 birds, 21 mammals) have beenrecorded from the habitats associated with this wetland.
Noteworthy fauna: Among the vertebrate species recorded, 10 are endemic (3 fish, 1 amphibian, 3 reptiles, 2 birds, and 1mammal) while 21 are nationally threatened (2 fish, 1 amphibian, 6 reptiles, 8 birds and 4 mammals). Thethreatened and/or locally declining vertebrates include several wetland dependent species (Fish - Esomusthermoicos, Clarias brachysoma; Amphibians - Rana gracilis; Reptiles - Lissemys punctata, Melanochelystrijuga, Crocodylus porosus; Birds - Pelecanus philippensis, Phalacrocorax carbo, Porzana fusca, Fulicaatra; Mammals - Lutra lutra, Prionailurus viverrinus). Among the bird species, there are 37 winter visitors,including several species of waders and waterfowl. Species of economic importance include fish(Oreochromis mossambicus, O. niloticus, Anguilla bicolour, Channa spp., Etroplus spp., Mystus spp.) andprawns (Macrobrachium spp., Penaeus spp.).
Noteworthy flora: One endemic species (Vernonia zeylanica) and two nationally threatened species (Aponogeton natans andDiospyros ebenum) have been recorded from the site. The seasonally inundated vegetation mosaic foundaround the tank fringes is a unique habitat type associated with ancient irrigation tanks and is dominated bylarge trees such as Terminalia arjuna, Diospyros malabarica and Vitex leucoxylon. Mangrove species(Avicennia marina, Lumnitzera racemosa, Rhizophora mucronata) are noteworthy as this is a rapidlydepleting vegetation type in the area. Hydrophila spinosa is a commonly used indigenous medicinal plant.
Land use: Major types of land and wetland use include prawn farming, coconut and paddy cultivations and the buildingof homesteads.
Possible changes in land use: Reclamation of tank beds for homesteads and coconut plantations, expansion of shrimp farms, extractionof clay from tank beds and unregulated cattle grazing.

Hydrological and biophysical values: Anaiwilundawa is a rain fed tank system. Its main sources are surface run-offs from the Rathambala Oyabasin with a catchment of 215 km2, and spill water from the Katupotha tank located upstream. The tanksstore rainwater that is used for irrigation. In addition they play a major role in flood control, aquifer recharge,absorption or retention of pollutants or sediments, and nutrient export.
Social and cultural values: Historical records indicate that this cascading tank system was established in the 12th century. The localcommunities in the area consist mainly of traditional farmers and fishermen, who have been involved inthese livelihoods since historic times. Approximately 90% of the estimated 2,500 families in and around thesanctuary depend on agriculture, primarily paddy cultivation, using water from the tanks. The traditionalfishing community carries out their activities in a sustainable manner, owing to the high productivity of thissystem.
Scientific research and monitoring: At present, no facilities exist for research. However, regular monitoring of waterfowl is being conducted bythe CBC.
Conservation education: University students (both undergraduate and postgraduate) are taken to the site for field courses on wetlandecology
Recreation and tourism: Although few visitors (both local and foreign) visit the area, no planned activities exist at present.
Conservation measures taken: The area was declared a sanctuary under the FFPO in 1997. In 1994, the CEA prepared a wetland sitereport and conservation management plan for this site.
Conservation measures proposed: The wetland site report and conservation management plan prepared by the CEA and the biodiversityassessment conducted by IUCN made recommendations for the conservation and management of thissite.
Disturbance and threats: The site was a waterfowl hunter’s paradise before it was declared as a Sanctuary. Although this has considerably reduced poaching, illegal hunting is still occasionally reported. The mangroves are being cleared for prawn culture, while several other woody plants especially in the seasonally inundated forests are exploited for domestic purposes. Spread of invasive alien aquatic plants such as Eichhornia crassipes and Salvinia molesta has resulted in the displacement of native floating plants and facilitates siltation of the tanks. Excessive use of chemical fertilizer and biocides in the cultivation of paddy and coconut is a further threat to the tank. Reclamation of tank beds for homesteads and coconut plantations, mining of clay from the tank beds, and unregulated cattle grazing are also issues of major concern.

Saturday, September 3, 2016

                                               නමුණුකුල









ශ්‍රී ලංකාවේ කඳු පන්ති අතර උසින් 12 වැනි ස්ථානයට හිමිකම් කියන නමුණුකුල කඳු පන්තිය මධ්‍යම කඳුකරයේ නැගෙනහිර බෑවුම්හි පිහිටා ඇත. උස අඩි 6677 (2011.7 m) ක් වූ මෙම කඳු පන්තියෙහි උස්ම ස්ථානය නමුණුකුල කන්ද ලෙසින් ගම්වාසීන් හඳුන්වයි.
නමුණුකුල තරණය කිරිම සඳහා බදුල්ල, ඇල්ල හරහා නමුණුකුල සහ බදුල්ල - පස්සර මාර්ගයෙහි 2 කණුව හෝ 10 කණුව හරහා නමුණුකුල ලෙසින් පිවිසුම් මාර්ග කිහිපයක් ඇත. නමුත් අතරින් ස්වභාව සෞන්දර්ය අතින් පොහොසත්ම වනගත මං පෙත වනුයේ බදුල්ල, ස්ප්‍රිංවැලි, මීමලේ හරහා නමුණුකුල තෙක් දිවෙන මාර්ගයයි.
කොළඹ සිට කිලෝමීටර් 238 ක් පමණ දුරින් පිහිටි බදුල්ල නගරය වෙත පිවිසීම සඳහා ආසන්න වශයෙන් පැය 6 ක පමණ කාලයක් ගත වේ. ගමන සුවපහසුව නිමා කිරීමට හැකිවන සේ බස් රථ අංක 99 නැතිනම් කොළඹ - බදුල්ල හෝ කොළඹ - පස්සර ගමන් මාර්ගය අධි සුඛෝපභෝගී බස් රථ සේවාවකින්පවා සමන්විත වේ. එතැන් සිට බදුල්ල ප්‍රධාන බස් නැවතුම්පොළෙහි ප්‍රථම අංගනයෙන් ස්ප්‍රිංවැලි හරහා මීමලේ ගම්මානය තෙක් ධාවනය වන බස් රථයකට ගොඩවී ගමනෙහි ඉතිරිය සම්පූර්ණ කිරීමට සිදුවේ. බදුල්ල නගරයෙහි සිට ආසන්න වශයෙන් කිලෝමීටර් 15 ක් පමණ දුරකින් පිහිටි මීමලේ ගම්මානය වෙත පිවිසීමට ගත වන්නේ පැය 1/2 ක පමණ කෙටි කාලයකි.
උෟව වෙල්ලස්ස සරසවි සිසුන් මෙහි අාරක්ෂාව වෙනුවෙන් මැදිහත් වී අැති බව පෙනුණි.වන සංරකෂණ දෙපාර්තමෙීන්තුව විසින් සංරක්ෂණය කල යුතු ජෙෙව කලාපයක් බව අපගේ හැගීමයි.'
මෙහි සංචාරය කරන ඔබ රැගෙන යන පොලිතින් හා ප්ලාසටික් නැවත රැගෙන ඒ්ම මගින් ඒහි ජෙෙවවිවිධත්වය තවදුරටත් අාරක්ෂා කරගත හැකිය.

Wednesday, March 23, 2016

රිටිගල ස්වාභාවික දැඩි රක්‍ෂිතය

මහ වැව් දාගැබ් සිය ගණනක් ඉදිවු රජ ර‍‍‍‍ටේ වන වදුලින් ආවරණය වු රක්ෂිත වනාන්තර වලින් මුල් තැනක් රිටිගලවන පියසට හිමි‍‍‍‍‍වෙයි.‍‍‍‍‍‍ වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ දැඩි රක්ෂිතයක්ව ඇති මෙම කඳු ශිඛරයේ ඇති රූස්ස ගස් වලින්ද මෙහි ඉතිහාසය පිළිබිඹු වේ.

පිහිටීම

පිහිටීම දැක්වෙන සිතියම
උතුරු මැද පළෘතේ,අනුරධපුරයට නුදුරින් රිටිගල කන්ද පිහිටා ඇත. පලුගස් වැව ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයටත් කැකිරාව ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයටත් මායිම්ව රිටිගල පිහිටා ඇත. හබරණ අනුරාධපුර මාර්ගයේ ගලපිටිගල හා ගනේවල්පොල අතර දකුණු පසින් අක්කර 7200ක පමණ රමණීය භූමි භාගයක් මෙම වනපියසින් වැසී ඇත්තේය.
විදේශීකයන්ගේ පවා අවධානයට ලක්ව ඇත. රිටිගල කඳුකරය කඳු මුදුන් හතකින් සමන්විත වේ.ඒවා නම්, ආසියා කන්ද, බට කන්ද, කොඩිගල, උණ කන්ද, අඹරාපති කන්ද, පටලීය හින්න, කිරිවැල් හින්න ආදිය වේ. 600mක් (අඩි 2000ක්) පමණ උසින් යුත් රිටිගල වියළි කලාපයේ ඉහළම ස්ථානය ද වේ. කිරිය ගස් වැව, කළුඑබේ, මොරගොඩ, මූරියා, කඩවල, බමුණුගම, උල්පත, හීනුක්කිරියාව, ගලපිටිගල ආදි ගම්මාන 14කින් වටව මෙම වන පියස පිහිටා ඇත.
රිටිගල කන්දට පිවිසෙන්නට මුලින්ම ඇත්තේ කුඩා ගල් කුළු කිහිපයක් උඩිනි. ඒ සමඟම හමු වන්නේ තරමක දිග පළලකින් යුතු ගැඹුර අඩි 30ක් තරම් වූ ගරා වැටුණු "බන්දා පොකුණ" නම් වූ සුවිශාල පොකුණයි. ඉන් පසුව තැනින් තැන විසිරී පැතිරී ඇති ගල් පාලම්, පියගැට පේළි, කවාකාර වූ ‍ශෛලමය වේදිකා, ඔපමට්ටම් කරන ලදවිශාල ගල් පුවරු, සෙල්මුවා පහන්, තටාක, බෙහෙත් ඔරු, සල පතල මළු, සක්මන් මළු, කටාරන් කෙටූ ගල් ලෙන්, පධානගර හා ගල් කුළුණුය.
වසර 1500ක පමණ කාලයක් අද්විතීය වටිනාකමකින් යුක්ත ආරාමික සංකීර්ණයක් වශයෙන් පැවති රිටිගල 11 සියවසේදීචෝළ ආක්‍රමණයත් සමඟ ක්‍රමයෙන් නටඹුන් වන්නට විය. වනගත වීම නිසා වන සතුන්ගේ වාසස්ථානයක් බවට පත් වූ රිටිගල කන්දවර්තමානයේදී වනාන්තරයෙන් වැසී පවතී. මහාවංශයේ "අරිට්ඨ පබ්බත" යනුවෙන් දැක්වෙන්නේ රිටිගල බව ඉතිහාසඥයන්ගේ මතයයි. භාවනානුයෝගි භික්ෂූන් වහන්සේලා සඳහා යෝග‍්‍ය වූ නිසසල වනගත පෙදෙසක් වශයෙන් රිටිගල වැදගත්කම එහි දක්නට ලැබෙන නටඹුන් වලින්ද හෙළි වේ.

රිටිගල ලෙස හැඳින්වීම

  • මෙය රිටිගල ලෙස හැඳින්වීමට හේතු ගණනාවක් බලපා ඇත.
පාලි 'අරිට්ඨ පබ්බත' සංස්කෘත 'අරිෂ්ට පර්වත' යන්නෙන් සිංහලයට බිඳී එන්නට අතැයි සාමාන්‍ය‍යෙන් සැලකේ. 'රිටි' යනු පාලි 'අරිට්ඨ' යන්නෙන් බිදී ආ 'ආරක්ෂාව' යන අරුත් ඇති පදයකි. ඒ අනුව රිටිගල ආරක්ෂක පර්වතයකි. මහාවංශයේ 'අරිට්ඨ පබ්බත' ලෙස සඳහන් වන්නේ ‍මෙම ස්ථානයයි.
  • රිටිගල දක්නට ඇති 'රිටි' නැමති ගස් වර්ගය නිසා මෙම පර්වතය රිටිගල නමින් හඳුන්වන්නට ඇත යන්න තවත් මතයකි.
  • රිටිගල අඩතැන්නේ පිහිටි රිටක් මෙන් ඉහළට එසවී ඇති පර්වතයක් නිසා මේ නම ලැබෙන්නට ඇතැයි ද විශ්වාස කෙරේ.
  • රිටිගල යන නමේ 'රිටි' යන්නෙහි ගැබ්ව පවත්නා සැබෑ අරුත කුමක් වුව ද, එම වදන සිංහල භාෂාවේ පුරාතන වචනයක් බවවාග් විද්‍යාත්මක හා ඓතිහාසික සාධක ආශ්‍රයෙන් පැහැදිලි වේ.

ගවේෂණය කිරීම

ශ්‍රී ලංකාවේ පුරා විද්‍යාත්මක ගවේෂණ වල පුරෝගාමියෙක් වශයෙන් සැලකන එච්.සී.පී.බෙල් රිටිගල පිළිබඳ අවධානය යොමුකළ ප්‍රථම පුරා විද්‍යාඥයා වෙයි. රිටිගල කන්ද මුළුමනින්ම ගවේෂණය කොට එහි පැවති ලෙන් හා ශිලා ලිපි හඳුනා ගැනීමත්, නටඹුන් සොයා ගැනීමත් ඔහුගෙන් සිදු වුණු කාර්යන්ය. එම සියලු පුරා විද්‍යාත්මක තොරතුරු ඇතුලත් කොට සැලසුම් හා රූ සටහන් සහිතව බෙල්මහතා විසින් 1893 දී පළ කරන දී.
  1. "Ritigala kanda", sessional paper xxx viii Annual report -1893
  2. Archaeological survey of ceylon &plans and platesfor Annual Report-1893,
  3. Ancient Ruins of Ritigala යන වාර්තා, රිටිගල පිළිබඳ අධ්‍යයනයකදී ඉතා ප්‍රයෝජනවත් වන මූලාශ්‍ර වේ.
එච්.සී.පී.බෙල් මහතා සොයා ගත් සෙල් ලිපියකට අනුව ක්‍රි.පූ. 119-109 සද්ධාතිස්ස රජුගේ දෙටු පුත් ලජ්ජිතිස්ස රිටිගල විහාරයක් සාදා ඇති බව සඳහන්ව ඇති අතර තවත් සෙල් ලිපියක වළගම්බා රජු විසින් රිටිගල අසල කුඹුරු යායක් කරවා භික්ෂු ශාසනයට පූජා කළ බව සඳයක් වේ.
දැනට අවුරුදු 2434ක් පමණ (ක්‍රි.පූ.437) දක්වා පැහැදිලි අතීතයක් කරා දිවෙන රිටිගල මෙරට ඉතිහාසයේ මුල්ම රාජධානිය වන අනුරාධපුරයටත් පෙර පණ්ඩුකාභය කුමරුගේ සටන් මධ්‍යස්ථානයක්ව පැවතුණි. ඔහු සිය මාමාවරුන් සමඟ කළ සටනට මධ්‍යස්ථානය කර ගත්තේ මෙම කඳවුරයි. එමෙන්ම මීටත් පෙර විජය කුමරු තම්මැන්නාවේ සිට ආ ගමනේදී ඒ ගමන් මඟ රිටිගල අසලින් වැටී තිබුණුබව ද කියවේ.
මහා වංශයේ සඳහන් වන පරිදි ක්‍රි.පූ.833-835 පළමු වන සේන රජු පාංශුකූලික භික්ෂූන්ට මෙහි ආරමයක් කරවා දී ඇති බව දසඳහන් වේ.

ජනප්‍රවාද

රාම-රාවණ යුද්ධයේදී තුවාල ලත් රාමට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා හනුමාන් විසින් භාරත දේශයේ සිට ඔසවාගෙන එන ලද බෙහෙත් පර්වතයෙන් කොටසක් රිටිගල මතට කඩා වැටී ඇතැයි යන්නද ජන ප්‍රවාදයේ එන්නකි. රිටිගල පුරා ඉරරාජ, සඳරාජ, බිං කොහොඹ, වැනි දුර්ලභ ගනයේ බෙහෙත් පැළෑටි අද මෙම වනයේ ඇති බව පැවසේ.

රක්ෂිත වනයක් වීම

1942 දී රිටිගල දැඩි රක්ෂිතයක් ලෙස නම් කෙරුණු අතර, එහි ශාක හා සත්ව විශේෂ රැක ගැනීම කෙ‍රෙහි විශේෂ අවධානයයොමු වන්නට විය. පුරා විද්‍යාත්මක කටයුතු සඳහා රිටිගල සංරක්ෂණය කිරීම නැවත වරක් ආරම්භ වූයේ 1960දී පමණ ආචාර්ය රාජා ද සිල්වා මහතාගේ මූලිකත්වය යටතේය.

වැදගත්කම

  • තෙත් කලාපීය දේශගුණ රටාවට සමීප දේශගුණික තත්වයක් ඇත. අවුරුද්ද පුරාම නොසිඳී ගලා එන සියුම් ජල උල්පත් ඇත.
  • ‍ඓතිහාසික නටඹුන් නගරයක් ලෙස වැදගත් වේ.
  • උද්හිද විද්‍යාත්මකව වැදගත් වේ.
ශාක විශේෂ රාශියක් මෙම වනයේ ඇත. පළු, වීර, මොර, අන්නාසි, දෙහි, දොඩම් වැනි නොයෙකුත් පළතුරු හා ඉතාම දුර්ලභ වර්ගයේ අශෝක වැනි මල් වලින් සැදුම් ලත් මේ වන රොදෙහි තිත් කොහා, කහ කුරුල්ලා, වලි කුකුළා, ගිරවා, මයිනා, නීල බෙයියා, බට ගොයා, දෙමලිච්චා වැනි පක්ෂීහු ද විවිධ සමනල් වර්ග මෙන්ම අලි, කොටි, වලස්, මුව, ගෝන ආදි සිවුපාවෝ ද පිඹුරා, නයා, පොළඟා හා උරඟ සත්ව විශේෂයෝ ද එමට වෙති.
නූතන යුගයේ රිටිගල වැදගත්කම වඩාත් ඉස්මතු වූයේ එහි ඇති බ්‍රාහ්මි ශිලා ලිපි හේතු කොට ගෙනය. මිහින්තලේ, වෙස්සගිරිය, යන ස්ථාන වල දක්නට ලැබෙන ලෙන් ලිපි වලට නොදෙවෙනි වැදගත්කමක් රිටිගල සෙල්ලිපි වලටද හිමි වේ. මෙරට සෙල් ලිපි අධ්‍යයනයේ ප්‍රමුඛයකු වූ සෙනරත් පරණවිතාන වැනි විද්වතුන්ගේ අවධානය ද රිටිගල කෙරෙහි යොමු වීමත්සමඟ මෙම ස්ථානයේ වටිනාකම තවත් වැදගත් වන්නට විය. වර්ෂ 1980 සංස්කෘතික ත්‍රිකෝණයේ කටයුතු ආරම්භ වීමත් සමඟ,ඊට අයත් පෞරාණික ස්ථානයක් වශයෙන් රිටිගල වැදගත්කම යළිත් වරක් ඉස්මතු වූ අතර, පුරා විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව යටතේ කැණීම් හා සංරක්ෂණ කටයුතු දැනට සිදු කරගෙන යනු ලැබේ.

ගැලරිය


    Map of Viharamahadevi Park
    Viharamahadevi Park 

    The Viharamahadevi Park is a public park located in Colombo, next to the National Museum in Sri Lanka. It is the oldest and largest park of the Port of Colombo. Wikipedia
    AddressColombo 07, Colombo

හෙනරත්ගොඩ උද්භිද උද්‍යානය

හෙනරත්ගොඩ උද්භිද උද්‍යානය (ගම්පහ මල් වත්ත) යනු ශ්‍රී ලංකාවේ නිර්මාණය කර තිබෙන උද්භිද උද්‍යාන පහ අතුරින්, ගම්පහ ඉදිකොට තිබෙන උද්‍යානයයි. අනෙක් උද්භිද උද්‍යාන හතර වන්නේ පේරාදෙණිය උද්භිද උද්‍යානයහක්ගල උද්භිද උද්‍යානයමිරිජ්ජවිල උද්භිද උද්‍යානය සහ සීතාවක උද්භිද උද්‍යානයයි.

පිහිටීම

හෙනරත්ගොඩ උද්භිද උද්‍යානය
හෙනරත්ගොඩ උද්භිද උද්‍යානය 2.jpg
වර්ගයඋද්භිද උද්‍යානය
පිහිටීමහෙනරත්ගොඩ, ගම්පහ ශ්‍රී ලංකාව
තත්වයවසර පුරා විවෘතයි
ඉදිකිරීම1876
ගම්පහ දුම්රිය ස්ථානයේ සිට, ගම්පහ-මිනුවන්ගොඩ ප්‍රධාන පාරේ, මීටර 450 ක් පමණ දුරින් උද්‍යානය පිහිටුවා තිබෙයි. කොළඹ සිට උද්‍යානයට කිලෝ මීටර 29 ක පමණ දුරක් පවතී. උද්‍යානය සහිත භූමි ප්‍රදේශය මුහුදු මට්ටෙම් සිට අඩි 33 ක් පමණ ඉහලින් පිහිටා තිබීම නිසා නිවර්ථන පහතරට දේශගුණ තත්වයක් පවතියි.
උද්‍යානයේ සමස්ථ වපසරිය අක්කර 36 ක් වන අතර, මෑතකදී දියත් කල නව සංවර්ධන කටයුතු වලදී තවත් අක්කර 7ක භූමි ප්‍රමාණයක් උද්‍යානයට අළුතින් එකතු කරන ලදී

ඉතිහාසය

1876 වසරේ දී බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයින් විසින් මෙම භූමිය, රබර් වගා කිරීම සඳහා නිමවන ලදී. පසුව 1879 දී බ්‍රිතාන්‍ය කිවු (Kew) රාජකීය උද්භිද උද්‍යානයේ සිට රැගෙන ආ රබර් බීජ පැල මේ භූමිය තුල රෝපණය කල අතර, එම රෝපණ වැඩකටයුතු උද්‍යානයේ මුල්ම භාරකරුව සිටි මුහන්දිරම් ඒ. දි සොයිසා වෙත භාරදී තිබෙයි. එම රෝපිත රබර් ශාක 1880 වන විට පීදුනු බව සඳහන් වන අතර, ඊළඟ වසරේ සිට එහි බීජ රෝපණය සඳහා දිවයින පුරාත්, සමහර බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත රාජ්‍යයන් වෙතත් රැගෙන ගිය බව සඳහන් වෙයි
රෝපිත පළමු රබර් පැළයේ අවශේෂ
පසුව දිවයිනේ ප්‍රධාන උද්භිද උද්‍යානයක් ලෙස සංවර්ධනය කල මෙම භූමිය තුල, වර්ථමානයේදීද රෝපණය කල මුල්ම රබර් ශාකයේ අවශේෂ මෙන්ම 19වන සියවසේ ඉන්දවූ ශාක සමහරක් දැකගත හැකිය.

උද්‍යානයේ වැදගත් ශාක ප්‍රජාවන්

  • මෙරට ප්‍රථම රබර් ශාකය - Hevea brasiliensis (1876 වසරේ රෝපණය කල අතර, 1986 දී ශාකය මියයන ලදී).
  • Dipterocarpus zeylanicus - (හොර)
  • Roystonia regia
  • Calophyllum inophyllum
  • Taraktogenus kurzii
  • Livistona rotundifolia
මීට අමතරව විවිධ ඕකිඩ් වර්ග, පර්ණාංග, ඖෂධ පැළෑටි, මල් පිපෙන ශාක උද්‍යානය තුල රෝපණය කොට තිබේ.

සීතාවක උද්භිද උද්‍යානය

සීතාවක උද්භිද උද්‍යානය, හෝ සීතාවක තෙත් කලාපීය උද්භිද උද්‍යානයශ්‍රී ලංකාවේ ඉදිකොට ඇති උද්භිද උද්‍යාන පහ අතුරින් අවිස්සාවේල්ල පිහිටුවා ඇති උද්භිද උද්‍යානය වේ. මෙරට අනෙක් උද්භිද උද්‍යාන හතර වන්නේ පේරාදෙණිය උද්භිද උද්‍යානයහක්ගල උද්භිද උද්‍යානයමිරිජ්ජවිල උද්භිද උද්‍යානය සහහෙනරත්ගොඩ උද්භිද උද්‍යානයයි. ශ්‍රී ලංකාවේ අවසානයටම ඉදිකල උද්භිද උද්‍යානය වන්නේ මෙම සීතාවක උද්භිද උද්‍යානයයි උද්‍යානය 2014 වසරේ අගභාගයේදී මහජනයා වෙත විවෘත කරන ලදී

පිහිටීම

සීතාවක උද්භිද උද්‍යානය පුවක්පිටිය-තුම්මොදර ප්‍රධාන මාර්ගයේ, අවිස්සාවේල්ල නගරයට ආසන්න, ඉලුකෝවිට ග්‍රාමයේ ඉදිකොට ඇත. උද්භිද උද්‍යානයේ සමස්ථ වපසරිය අක්කර 105 ක් පමණ වේ
සීතාවක උද්භිද උද්‍යානය
වර්ගයඋද්භිද උද්‍යානය
පිහිටීමඉලුකෝවිට, අවිස්සාවේල්ල
ඛණ්ඩාංක6°57′11″N 80°13′06″ECoordinates6°57′11″N 80°13′06″E
වපසරියඅක්කර 105
නඩත්තු කිරීමඉඩම් කොමිසම, ශ්‍රී ලංකාව
තත්වයවසර පුරාම විවෘතයි
ඉදිකිරීම2014
ආරම්භය
2008 වර්ෂයේදී ප්‍රථම අභිනව තෙත් කලාපීය උද්භිත උද්‍යානය ලෙස සීතාවක උද්භිත උද්‍යානය ශ්‍රී ලංකාවේ බස්නාහිර පළාතේ අවිස්සාවේල්ල ඉළුක්ඕවිට ප්‍රදේශයේ ආරම්භ කරන ලදී. මෙහි මුළු බිම් ප්‍රමාණය හෙක්ටෙයාර් 43 (අක්කර 106) ක් පමණ වේ.


මූලික පරමාර්ථය 
උද්‍යානය ආරම්භ කිරීමේ මූලික පරමාර්ථය වුයේ අභියෝගයට ලක්ව ඇති පහත රට තෙත් කලාපීය වනාන්තර වල ඇති වෘක්ෂලතාදිය අනාගත පරපුර සඳහා සංරක්ෂණය කිරීමට සුරුකුම් (විතැන් ශාක සංරක්ෂණ) මධ්‍යස්ථානයක් ආරම්භ කිරීමයි. මීට අමතරව මෙම උද්‍යානය පාරිසරික සංචාරක මධ්‍යස්ථානයක් ලෙසද, මෙම ප්‍රදේශයේ ආර්ථික වර්ධනයට දායක වන හා තෙත් කලාපීය භූදර්ශන වැඩි දියුණු කිරීමේ ආදර්ශයක් ලෙසද වැදගත් වනු ඇත. දිගුකාලීනව වැඩි ප්‍රසිද්ධියක් නැති හා ඌන උපයෝජිත ශාඛ වර්ග දැක බලාගැනීමටත්, ඖෂධීය ශාඛ කර්මාන්තයේ වර්ධනය සදහාත්, තෙත් කලාප තුල, උද්භිත විද්‍යාව හා මල් වගාව පිළිබද අධ්‍යාපන හා පුහුණුව ලබා දීම සඳහාත් මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස මෙය මහජනතාවට සේවා සපයනු ඇත.

පිහිටීම හා ලඟාවීම 
බස්නාහිර පළාතේ අවිස්සාවේල්ල ඉළුක්ඕවිට ප්‍රදේශයේ පිහිටා ඇති සීතාවක උද්භිත උද්‍යානයට ප්‍රවේශ මාර්ග දෙකකි. කොළඹ - අවිස්සාවේල්ල මාර්ගයේ අවිස්සාවේල්ල දෙසට 46 KM ගියවිට හමුවන පුවක්පිටිය දුම්රිය ස්ථානය අසලින් තුන්මෝදර මංසන්ධියෙන් හැරී 6 KM ගියවිට සීතාවක උද්භිත උද්‍යානයට ලඟාවිය හැකිවේ. තුන්මෝදර මංසන්ධියේ සිට බසයෙන් හෝ ත්‍රීරෝද රථයෙන් වුවද ගමන්කීරීමේ හැකියාව තිබේ. බසයෙන් ගමන්ගන්නා විට මාර්ග අංක 239 (අවිස්සාවේල්ල - පාදුක්ක) මගින් ලඟාවිය හැක. නැතහොත්, පාදුක්ක නගරයට පැමිණ, පාදුක්ක නගරයේ සිට මාර්ග අංක 239 (අවිස්සාවේල්ල - පාදුක්ක) ඔස්සේ 17 KM ගොස් බසයෙන් මෙම ස්ථානයට ලඟාවිය හැක. සෑම විනාඩි 30 වරක් බසයක් මාර්ගයේ ධාවනය වේ. අවිස්සාවේල්ල - පාදුක්ක මාර්ගය අතරතුර ඇති නාන තොටුපළ කිහිපයක්ද මෙම ගමනේ හමුවේ.

උද්‍යානයේ බිම් සැකසුම
උද්‍යානය තුල භූමිය ප්‍රධාන කොටස් කිහිපයකට බෙදා වෙන්කර ඇත. එනම්, තේ වගාව, මීවන උයන, රුක් උයන්, තර්ජිත ශාක එකතුව, තාල ශාක එකතුව, මුදුන් උයන/ රෝස උයන, මධ්‍යම තෘණ පිටිය සහ වැව 1,2 හා 3 ආදී ලෙසයි. මින් වැව 01 හංස බෝට්ටු සඳහා වෙන්කර ඇති අතර මධ්‍යම තෘණ පිටිය හා ඒ අවට ප්‍රදේශය මංගල ඡායාරූපකරණයට වෙන්කර ගැනීමේ හැකියාවද ඇත. හංස බෝට්ටු සදහා ප්‍රවේශපත් ඇතුල්වන විටම ගතයුතු අතර මංගල ඡායාරූපකරණය සදහා කලින් දින වෙන්කර ගැනීමට හැකියාව ඇත.

උද්‍යානය දිනපතා උදෑසන 7.30 සිට සවස 6 දක්වා විවෘතව ඇති අතර ප්‍රවේශ පත්‍ර සවස 5 වනතෙක් නිකුත් කරයි.

මිල ගණන්
ඇතුල්වීමට - දේශීය
වැඩිහිටි - රුපියල් 50
වැඩිහිටි (අවුරුදු 60 වැඩි) - රුපියල් 10
ළමයින් - රුපියල් 10
ඇතුල්වීමට - විදේශීය
වැඩිහිටි - රුපියල් 1100
ළමයින් - රුපියල් 550
පාසැල් ළමුන් හා විශ්ව විද්‍යාල සිසුන් - රුපියල් 825
බැටරි කාර් - පැයක් සඳහා
ආසන 03 - රුපියල් 500
ආසන 07 - රුපියල් 1000
බෝට්ටු පැදීමට 
දෙදෙනෙකු සඳහා - රුපියල් 200